Postmoderne wereldbeelden

Postmoderne wereldbeelden

Postmodernen zijn vaak gedreven om hun authentieke, unieke zelf uit te drukken. In response op de geobjectiveerde, rationalistische, functionele moderne wereld, benadrukt het postmoderne wereldbeeld juist de subjectieve, emotionele, creatieve dimensies van het bestaan. Een van de centrale inzichten van dit wereldbeeld is dat de menselijke waarneming de wereld (mede) vorm geeft: dat we onze wereld actief construeren door de aannames die we doen en de verhalen die we vertellen. Dat inzicht kan heel bevrijdend zijn: immers, als onze verhalen de wereld creëren, kunnen we ook andere verhalen gaan vertellen, en dus een andere werkelijkheid creëren.

De Franse filosoof Jean-François Lyotard vatte het postmoderne standpunt op bekende wijze samen als “ongeloof jegens meta-narratieven”. Hiermee verwees hij naar ‘het einde van de grote verhalen’ van (met name) de moderne samenleving ~ zoals de idee dat materiële vooruitgang zaligmakend is, het onbetwiste geloof in wetenschap en technologie, en de viering van het kapitalisme. Omdat deze verhalen, volgens postmodernen, de machtigen dienen en minderheden marginaliseren, is het deconstrueren van die verhalen niets minder dan een daad van sociale bevrijding en emancipatie. Postmodernen vertonen een nieuwe gevoeligheid en empathie voor hen die worden uitgesloten en uitgebuit, en zijn vaak gedreven om sociale rechtvaardigheid te bevorderen. Dit zijn enkele van hun beste kwaliteiten.

Kennis

In hun zoektocht naar waarheid leggen postmodernen de nadruk op meerdere kenwijzen, waaronder kwalitatieve en interpretatieve wetenschapsmethoden, evenals moraliteit, verbeeldingskracht, en kunst en literatuur. Ze bekritiseren het idee dat alleen objectieve (empirische, kwantitatieve) wetenschap tot waarheid kan leiden. In deze visie is waarheid dus relatief (in plaats van absoluut), contextueel (in plaats van universeel) en subjectief (in plaats van objectief). Er is, in deze visie, geen algemeen geldende waarheid of verhaal, maar juist een veelvoud, een kaleidoscoop aan waarheden en verhalen. In plaats van te vertrouwen op externe autoriteiten, benadrukken postmodernen innerlijke autoriteit ~ zoals hun ‘morele kompas’, intuïtie, of gevoel.

Realiteit

De kijk op de werkelijkheid is daarmee divers en ongedefinieerd, gekenmerkt door onzekerheid, ambiguïteit, en fragmentatie. Het erkennen van meerdere perspectieven kan leiden tot een intens relativisme, waarin het bestaan ​​van waarheid zelf wordt betwist: ‘jij hebt jouw waarheid, ik heb de mijne, dus er bestaat niet zoiets als objectieve waarheid.’ Postmodernen onderschrijven vaak een liberale (interpretatie van hun) religie of spiritualiteit, of hangen een agnostische positie aan, waarbij ze benadrukken dat we niet weten of er een goddelijk wezen of realiteit is. Natuur is vaak belangrijk in dit wereldbeeld. Als een ‘innerlijke bron’, als onderdrukte ‘stem’ of entiteit, en doordat er een groter systemisch inzicht is in hoe alles met elkaar in verband staat.

Identiteit en waarden

Postmodernen vinden vaak persoonlijke betekenis in hun zelf-expressie en -ontwikkeling. Ze cultiveren een onafhankelijke identiteit en verlangen ernaar om op hun eigen, unieke manieren deel te nemen en bij te dragen aan de samenleving. Post-materiële waarden ~ zoals creativiteit, authenticiteit, verbeeldingskracht, participatie, diversiteit, en pluralisme ~ zijn doorgaans dominant. Deze post-materiële waarden worden weerspiegeld in de opkomst van sociale emancipatiebewegingen sinds de jaren zestig, die onder meer voor vrede, burgerrechten, vrouwen, homorechten en het milieu opkomen.

Maatschappij

Begrijpen dat we de wereld (mede) construeren door de verhalen die we vertellen kan heel bekrachtigend zijn. Het kan echter ook de noties van waarheid en realiteit ondergraven, wat resulteert in nihilisme, relativisme, anti-realisme, en onze huidige ‘post-waarheid’ wereld. Het ontbreken van een groter verhaal zorgt voor verregaande fragmentatie, verwarring, en een gebrek aan zin en richting, en voedt daarmee de hedendaagse ‘betekenis-crisis’. Hoewel de postmoderne ‘politieke correctheid’ voortkomt uit een passie voor sociale rechtvaardigheid, leidt het tot intolerantie naar mensen die deze inclusieve waarden niet delen. Het postmoderne wereldbeeld brengt dus substantiële problemen met zich mee, maar draagt ​​ook bij met een (her)waardering van subjectiviteit en authenticiteit, gevoeligheid en empathie, het deconstrueren van onderdrukkende verhalen, en toewijding aan diversiteit en sociale rechtvaardigheid.